केदार कार्कीको अनशनमा अनेकौँ पृष्ठभूमि र अर्को पार्टीका कार्यकर्ताले कब्जा गरेको निष्कर्ष, यसरी तोडिएको थियो अनशन

विराटनगर । कोशीका पूर्वमुख्यमन्त्री केदार कार्कीको अनशनस्थलमा बुधबार राति प्रदेश सरकारको टोली पुगेर सहमतिमा हस्ताक्षर गरेपछि उनको अनशन तोडियो । जसै अनशन तोडियो त्यहाँ उपस्थित एक जना कांग्रेस कार्यकर्ताले उद्घोषलाई संक्षिप्त प्रतिक्रिया दिए ‘ठूलै आन्दोलन गर्लान् भनेर साथ दिएको हाम्रो केदारजीले अन्तिममा चिसो पानीले पो नुहाए त ।’

केदार कार्कीका पुराना राजनीतिक साथीसमेत रहेका विराटनगरका ती कार्यकर्ताको गुनासो थियो ‘सहमति पनि अमूर्त खालको भयो । न मिति तोकिएको छ, न बुँदा उल्लेख छ ।

यसरी अनशन तोड्दा चिसो पानीले नुहाए जस्तो भएन त ?’ १० वर्षमुनिका बालबालिकाको निःशुल्क उपचारसहित ९ बुँदे माग अघि सारेर मंगलबार अपरान्हबाट विराटनगरमा आमरण अनशन थालेका कार्कीले प्रदेशका आन्तरिक मामिला मन्त्री लीलाबल्लभ अधिकारीसँग सहमतिमा हस्ताक्षर गरेका छन् । 

कार्कीका समर्थकहरूका लागि यही विषयले पनि असन्तोष उत्पन्न गराएको छ । ‘न मुख्यमन्त्री अनशनस्थल आए, न उनको तर्फबाट कुनै औपचारिक आग्रह आयो’, अनशन तोड्ने केदारको कदमसँग असन्तुष्ट ती कार्यकर्ताले भने ‘प्रहरीसँग जुधेर साथ दिइएको थियो । तर, उपलब्धि चाहिँ केही नभए जस्तो लागेको छ मलाई चाहिँ ।’ 

आफ्नै समर्थकहरूसमेत खुसी नहुने गरी केदार कार्कीले अनशन किन र  कसरी तोडे ? यसबारे मुख्यमन्त्री कार्यालय स्रोतको दाबी छ ‘अनशन अन्त्य गराउन केही न केही प्रतिबद्धता प्रकट गरिदिनुपर्यो भनेर कांग्रेसका नेताहरूले ठूलो दबाब दिए । मुख्यमन्त्री हिक्मतकुमार कार्कीले पनि मान्नुभयो । त्यसैले सजिलै उनको अनशन तोडियो ।’ 

मुख्यमन्त्रीको सचिवालयका एक सदस्यले दिएको जानकारीअनुसार बुधबार साँझतिर विराटनगर महानगरका मेयर नागेश कोइराला र महानगर कांग्रेस सभापति दीपक चापागाईंले मुख्यमन्त्री कार्यालयमा भनेका थिए, ‘केदारजीको स्वास्थ्य जुनसुकै बेला बिग्रन सक्छ । यतिधेरै गर्मीमा फ्यान पनि छैन । पानी पनि पिएको छैन । त्यो भन्दा पनि बढी अरु पार्टीका कार्यकर्ताहरूले अनशनस्थलमा कब्जा जमाए । राति पनि अनेकौं पृष्ठभूमिका मान्छे आएर बस्छन् । त्यहाँ जुनसुकै बेला झडप हुने अवस्था आउने चिन्ता भइसक्यो । जसरी हुन्छ, यसलाई सेफ ल्याण्डिङ गर्नुपर्यो ।’ 

उनीहरूले यसो भनिरहँदा मुख्यमन्त्री हिक्मतकुमार कार्कीसहित उनको कार्यकक्षमा मन्त्री रामबहादुर राना लगायत सरकारी टोली थियो भने कांग्रेस संसदीय दलका नेता पूर्वमुख्यमन्त्री उद्धव थापा, उपनेता हिमाल कार्की, प्रमुख सचेतक गोपाल तामाङ पनि थिए ।

केदार कार्कीको प्रतिनिधि बनेर मुख्यमन्त्री कार्यालय पुगेका कांग्रेस मोरङ उपसभापतिसमेत रहेका नागेश कोइराला र महानगर सभापति दीपक चापागाईंलाई मुख्यमन्त्री हिक्मतकुमार कार्कीले तीन वटा पेजमा प्रिन्ट गरेर राखेको रातो किताबको विवरण देखाए । 

‘केदारजीले उठाउनुभएको कुन माग चाहिँ रातो किताबको यो सूचीमा छैन हेर्नुस् त भनेर मुख्यमन्त्रीले मेयर कोइराला र सभापति चापागाईंलाई दिनुभयो’, मुख्यमन्त्री सचिवालयका एक सदस्यले भने, ‘निजी अस्पतालमा बालबालिकाको उपचार गर्नेबाहेक अरु सबै बुँदा रहेछन् भनेर उहाँहरूले नै भन्नुभयो ।’ 

‘अनि किन अनशन गरेर यतिधेरै फन्डा गरेको त ?’, मुख्यमन्त्रीले सोधे । जवाफमा केदारका एक जना प्रतिनिधिले दुई हात जोडेर मुख्यमन्त्रीलाई भने ‘उहाँ अनशन बसिहाल्नुभयो, साथ दिन परिगयो । अब त्यस्तो हुँदैन, जसरी हुन्छ अन्त्य (अनशन) गराउनुपर्यो मुख्यमन्त्रीज्यू ।’ कांग्रेस नेता उद्धव थापाले पनि त्यहाँ ‘केदारजीले उठाएका सबै माग रातो किताबमा रहेको’ अभिव्यक्ति दिए । 

‘त्यसपछि सर्प पनि मर्ने लाठी पनि नभाँचिने गरी सहमति पत्र तयार पारौं, त्यसमा सरकार र केदार कार्की पक्षबाट हस्ताक्षर गराउने कुरा भयो’, मुख्यमन्त्री सचिवालयका सदस्यले थपे ‘अनि सहमतिको खाका तयार भयो ।’ सहमति पत्रमा लेखिएको थियो ‘मिति २०८१ साल भाद्र महिना २४ गतेका दिनदेखि कोशी प्रदेश सरकारका पूर्वमुख्यमन्त्री माननीय केदार कार्कीज्यूले प्रारम्भ गर्नुभएको आमरण अनशनका विषयमा कोशी प्रदेश सरकारको गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको छ ।’ 

सहमतिमा अगाडि भनिएको छ ‘जनजीविकासँग प्रत्यक्ष सरोकार रहेका जायज मागहरूमा प्रदेश सरकारले सहमति जनाउँदै उपरोक्त सम्पूर्ण मागहरूमध्ये कतिपय  मागहरू कोशी  प्रदेश सरकारको आर्थिक वर्ष २०८१/०८२ को बजेटमा रकम विनियोजन भई कार्यान्वयनका क्रममा रहेकोमा सो विषयहरु तत्काल (प्रारम्भ) कार्यान्वयन गर्ने तथा स्वास्थ्य जस्ता गम्भीर केही विषयहरूसमेतका सन्दर्भमा अनशनरत पूर्वमुख्यमन्त्रीज्यूसँग छलफल समन्वय गरी सहमतिका आधारमा कार्यान्वयन गर्ने गरी आजका मितिमा अनशन समाप्त गर्न सहमति गरेका छौं ।’  

सहमतिको सो खाकामा कांग्रेस नेता थापा र प्रमुख सचेतक तामाङ रोहबरमा बस्ने सहमति भयो । ‘त्यसपछि कांग्रेस नेताहरूले मुख्यमन्त्रीज्यूले गएर जुस खुवाएर अनशन तोडाउन आग्रह गर्नुभयो’, सचिवालयका ती सदस्यले भने ‘तर, मुख्यमन्त्रीले उहाँ मेरो बन्धु हो, कुनै दिन म खाना खान बोलाउँछु । आज अर्थमन्त्री राम रानाले जुस पिलाउनुहुन्छ । सरकारका तर्फबाट प्रवक्ता लीलाबल्लभ मन्त्रीज्यूले प्रतिबद्धता जनाउनुहुन्छ भन्नुभयो । त्यसपछि कांग्रेस नेता थापा र मन्त्रीज्यू अनशनस्थल जानुभयो । र, अनशन तोडियो ।’ 

मुख्यमन्त्री निकट स्रोतका अनुसार यो सहमतिमा केदार कार्कीले सहमति जनाउन अस्वीकार गर्ने सम्भावना रहेको कांग्रेस नेताहरूले आशंका गरेका थिए । तर, उक्त सहमतिको कागज लिएर मन्त्री अधिकारी अनशनस्थल पुग्नासाथ पूर्वमुख्यमन्त्री कार्कीले सहमतिमा हस्ताक्षर गरे । एक जना बच्चाको हातबाट पानी पिएर अनशन तोडे । ‘कांग्रेस नेताहरू केदारजी मान्नुहुन्न होला भन्दै हुनुहुन्थ्यो, मान्नुभयो भन्ने सुनेपछि उहाँहरू सबै जना हाँस्नुभयो ।’

कार्कीको अनशन अन्त्य गराउन महानगरका मेयर नागेश कोइराला बुधबार बिहानैदेखि सक्रिय थिए । पार्टीको एउटै समूहमा भए पनि कोइराला र कार्कीबीच सम्बन्ध राम्रो थिएन । तर, अनशनमा कोइरालाले कार्कीलाई पूरा साथ दिएका थिए । उनैले बुधबार कांग्रेस नेता थापालाई भेटेर यो अनशन जसरी पनि अन्त्य गर्न अनुरोध गरेको मेयर निकट स्रोतको भनाइ छ । 

अनशन टुंगिएपछि कार्कीका पक्ष र विपक्षमा धेरै चर्चा सामाजिक सञ्जालमा भइरहेको छ । उनका आलोचकहरूले कार्कीको सदाबहार फन्डा भनिरहेका छन् भने समर्थकहरूले उपलब्धि भएको बताइरहेका छन् । तर, एमालेसँग सत्ता सहयात्रामा रहेका बेला पार्टीका जिम्मेवार नेताले सरकारविरुद्धै अनशन थालेपछि मुख्यमन्त्री र कांग्रेस दुवैले टाउको दुखाइ महसुस गरिरहेका थिए । 

‘उद्धव थापासहितका कांग्रेस नेताहरूको पहल र मुख्यमन्त्रीको पनि लचकताले यो प्रकरणको सेफ ल्याण्डिङ भयो’, एमाले संसदीय दलका एक पदाधिकारीले भने ‘उहाँको पनि फेस सेभिङ भयो । तर, यस्ता घटना हुने छैन भन्ने केही ग्यारेन्टी छैन । मुख्य चिन्ता यही भएको छ ।’