पहाडी दृश्यहरूको एक स्वर्गीय अनुभव

महान् अमेरिकी प्रकृतिविद् जोन म्युरले भनेका छन्, ‘प्रकृतिमा प्रत्येक पाइला भनेको शान्ति र सुन्दरताको यात्रा हो ।’ चिण्डे डाँडाको यात्रामा सहभागी हरेक युवाले यो भनाइलाई आत्मसात् गर्यौं । शहरी कोलाहलबाट केही समय टाढा, आफूलाई प्रकृतिको गहिराइमा हराउँदै आत्मालाई पुर्नजीवित गरेँ ।

हाइकिङ भनेको केवल शारीरिक गतिविधि होइन, यो मानसिक स्वास्थ्यको लागि पनि एक अनुपम औषधि हो । चिण्डे डाँडाको यात्रामा सहभागी युवाहरूको अनुभवले पुष्टि गर्यो कि प्रकृतिको सानिध्यमा बिताएको समयले मानिसलाई तनावमुक्त बनाउने र नवीन उर्जा प्रदान गर्ने अद्भुत शक्ति राख्छ ।

पैदलयात्रा अर्थात् हाइकिङ प्रकृतिसँग नजिकिने माध्यममात्र होइन, आत्मा, मन र शरीरलाई शुद्ध पार्ने अनुपम यात्रा हो । आजको व्यस्त जीवनशैलीमा मानिसहरू थकित, तनावग्रस्त र ऊर्जाविहीन भइरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा पैदलयात्रा एक उत्कृष्ट उपाय हो, जसले मानिसलाई पुनः ताजगी र उत्साह प्रदान गर्दछ ।नेपाल, प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिपूर्ण देश, हाइकिङका लागि उपयुक्त गन्तव्य हो । यहाँका पहाडी भूभाग, हिमालको काख र हरियालीले भरिएका जंगलहरूले यात्रालाई अद्वितीय बनाउँछ ।

पैदलयात्रा केवल गन्तव्यमा पुग्नका लागि गरिएको यात्रा होइन, यो आत्मसाक्षात्कारको यात्रा हो । यसको माध्यमबाट हामीले प्रकृतिसँग मात्र होइन, आफ्नै मनसँग संवाद गर्ने अवसर प्राप्त गर्छौं । नेपाली भूगोल र संस्कृतिले हाइकिङलाई अझै रमणीय बनाएको छ । विश्वभर, हाइकिङलाई शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्य सुधारको प्रमुख साधन मानिन्छ । नेल्सन म्यान्डेलाले भनेझैं, “डाँडाको चुचुरोमा पुगिसकेपछि मात्र अरू धेरै डाँडाहरू चढ्न बाँकी रहेको महसुस हुन्छ ।’ हाइकिङ भनेको केवल शारीरिक व्यायाम होइन, यो आफ्नो सीमाहरू पहिचान गर्ने र तिनलाई चुनौती दिने माध्यम हो ।

चिण्डे डाँडाको  पदयात्रा : प्रकृतिसँगको सम्वाद

शनिबारको विहानी अलिकति चिसो थियो, तर जोश भने निकै तातो । विराटनगरबाट हामी ५० जना युवाको समूहले ‘विकल्प एन अल्टर्नेटिभ’ को आयोजनामा चिण्डे डाँडातर्फको हाइकिङ यात्रा सुरु गर्यौं । म मनभरि उत्साह र क्यामेरामा दृश्य कैद गर्ने चाहनासहित समूहमा सामेल भएँ । प्रकृतिको काखमा समय बिताउने र आफूलाई पुनः प्रेरित गर्ने यो यात्राले मलाई मात्र होइन, हामी सबैलाई जीवनमा नयाँ ऊर्जा भरिदिएको थियो ।

धरानको चिण्डे डाँडा एउटा अद्वितीय गन्तव्य हो । यो स्थानबाट चारैतिर फैलिएर देखिने दृश्यहरूले तपाईको मन र मस्तिष्क दुवैलाई मोहित पार्न सक्छ । डाँडाबाट देखिने हरियो जंगल, पर्वतको कतार, धरानका बस्तीहरू, खोलाहरू र कुहिरोले बेरिएका पहाडहरूका दृश्यहरू स्वर्गीय अनुभव जस्तो लाग्छ । साँझपख यो स्थानबाट सूर्यास्त हेर्नु भनेको प्रकृतिको कलाको साक्षात्कार गर्नु हो ।

हामी विराटनगरबाट चिण्डे डाँडासम्म पुग्नका लागि लगभग तीन घण्टा समय लगायौं । यात्रा दुई चरणमा विभाजित थियो । पहिलो, विराटनगरदेखि धरानसम्मको करिब एक घण्टाको सवारी यात्रा  र दोस्रो, धरानबाट चिण्डेडाँडासम्मको पैदल यात्रा, जुन झण्डै दुई घण्टाको थियो । जंगलका साँघुरा बाटाहरू, कहिले उकालो त कहिले ओरालोले भरिएका ती पाइलाहरूमा हरेक क्षण रोमाञ्चक थियो ।

यस हाइकिङमा सहभागी हुँदा मलाई थाहा भयो कि हाइकिङ केवल शारीरिक अभ्यास मात्र होइन, यो आत्मा र मस्तिष्कलाई प्रकृतिसँग जोड्ने माध्यम पनि हो ।  विश्वका घुमन्तेहरू, विचारकहरू, र दार्शनिकहरूले पनि यो कुरा बारम्बार दोहोर्याएका छन् । ‘हामी प्रकृतिमा पुगेपछि मात्र वास्तविक स्वतन्त्रताको अनुभव गर्छौं’, हेनरी डेविड थोरोको यो भनाइ चिण्डे डाँडाको यात्रा गर्दा मैले गहिरो अनुभूति गरेँ ।

त्यसैगरी, जोन मुइरको भनाइ पनि झल्किन्छ, ‘पर्वतहरूमा जानु भनेको घर फर्कनु हो ।’ चिण्डे डाँडाको चढाइको क्रममा प्रत्येक पाइलाले मलाई प्रकृतिको काखमा घरजस्तै शान्ति र सान्त्वनाको अनुभूति दिलायो । यात्रा केवल गन्तव्यमा पुग्ने कुरा होइन, यो हरेक पाइलामा पाइने सन्देश र अनुभूतिका लागि हो भन्ने कुरा यो यात्राले सिकायो । हाइकिङको यो अनुभवले जीवनलाई हेर्ने मेरो दृष्टिकोणमा पनि परिवर्तन ल्यायो । प्रकृतिको सुन्दरतामा हामीले आफ्ना चिन्ताहरू हराउन सक्छौं र जीवनको गहिरो अर्थ खोज्न सक्छौं । ‘पर्वतहरूले के सिकाउ“छन् भने, जुनसुकै उच्च स्थानमा पुग्न संघर्ष र धैर्य आवश्यक छ,’ फ्रेडरिक नित्शेको यो विचार हाम्रै जीवनसँग मेल खान्छ ।

सुन्दर बिहानीमा शुरू भएको यो यात्रामा युवाहरूले प्रत्येक पाइला प्रकृतिप्रति श्रद्धाको भावले चाले । चिण्डे डाँडाको उकालोमा उनीहरूको पसिनासँगै उत्साह झल्कन्थ्यो । यहीं उनीहरूले हाइकिङको वास्तविक सारलाई महसुस गरे, न केवल शारीरिक अभ्यास, तर मानसिक शान्ति र आत्मीय सम्बन्धको पुनर्निर्माण । चिण्डे डाँडामा पुग्ने क्रममा हामीले देखे, सुने, र महसुस गर्यौं, पर्वतको स्थिरता, जंगलको जीवन र स्वच्छ हावाको अमूल्य उपहार । यहाँको वातावरणले हाम्रो मनमा एउटा गहिरो प्रश्न उठायो, हामीले प्रकृतिलाई बचाउन कस्तो योगदान दिएका छौं ? यही प्रश्नले यात्रालाई केवल शारीरिक साहसिकताबाट परे जीवनको गहिराइमा पुर्यायो ।

महान् दार्शनिक फ्रेडरिक नित्शेले भनेका छन्, ‘सबैभन्दा राम्रो विचारहरू पैदलयात्रामा उत्पन्न हुन्छन् ।’ चिण्डे डाँडाको यो यात्राले युवाहरूलाई आफ्ना विचारहरूलाई प्रकृतिसँग जोड्न प्रेरित गर्यो । प्रत्येक पाइला उनीहरूलाई आफ्नै संसारको सीमाबाट बाहिर ल्याउँदै नयाँ अनुभवहरूलाई अँगाल्ने अवसर बन्यो । चिण्डे डाँडामा बिताएको समयले मेरो मस्तिष्कलाई ताजगी मात्र दिएन, यसले मलाई जीवनका साधारण र सन्तोषजनक पक्षहरूको महत्व बुझायो । साथीहरूसँगको हाँसो, सुस्ताउने बिन्दुहरूमा सास फेर्दै अगाडि बढ्ने इच्छाशक्ति र वरिपरिको प्रकृतिलाई अवलोकन गर्दा भेटिएका शान्त पलहरू– यी सबैले यो यात्रालाई बिर्सनै नसकिने बनायो ।

हाइकिङको महत्वबारे महान् विचारकहरूले भनेका शब्दहरू सम्झना गर्न लायक छन् । अमेरिकाका सुप्रसिद्ध दार्शनिक राल्फ वाल्डो इमर्सनले भनेका छन्, ‘पैदलयात्रा कुनै गन्तव्यमा पुग्न होइन, यात्रा आफैमा एक प्रकारको कला हो ।’ चिण्डे डाँडाको यात्रामा हामी युवाहरूले यस भनाइलाई वास्तविक जीवनमा अनुभव गर्यौं । प्रकृतिसँग बिताएको समयले मानिसलाई केवल शारीरिक रूपमा फाइदा पुर्याउँदैन । यसले मानसिक र आत्मिक उन्नतिमा पनि सहयोग पुर्याउँछ । चिण्डे डाँडाको शान्त वातावरण, स्वच्छ हावा र सुरम्य दृश्यले जसलाई पनि तनावमुक्त बनाउँछ । हामीले केवल डाँडाको उचाइमा पाइला चालेनौ,  हामीले  आफ्नो जीवनमा नयाँ ऊर्जा भर्ने अवसर पायौं ।

यो यात्रामा सहभागी हुने धेरै युवाले हाइकिङलाई पहिलो पटक अनुभव गरेका थिए । ‘हामी दिनभर व्यस्त जीवनशैलीमा फस्छौं । तर यो यात्राले हामीलाई साँचो स्वतन्त्रताको अनुभूति गरायो ।’ विश्वभर हाइकिङलाई मानसिक शान्ति र शारीरिक तन्दुरुस्तीको उत्कृष्ट उपाय मानिन्छ । २०औं शताब्दीका महान् लेखक जोन म्युरले भनेका छन्, ‘हाइकिङ मानव आत्मा र प्रकृतिको बीचको पुल हो ।’ चिण्डे डाँडामा गरेको यो पैदलयात्रा त्यसको सजीव उदाहरण हो ।

यस यात्राले युवाहरूमा पर्यावरणप्रति जिम्मेवारीको भाव पनि जगायो । चिण्डे डाँडाको सुन्दरतालाई अनुभव गरेपछि उनीहरूले वातावरणीय संरक्षणको महत्व झनै बुझ्न सके । प्राकृतिक स्रोतहरू जोगाउने र भविष्यका पुस्तालाई यो सुन्दरता हस्तान्तरण गर्ने प्रण पनि गरियो । ‘विकल्प : एन अल्टरनेटिभ’ संस्थाको यो प्रयासले युवा शक्तिलाई सही दिशामा प्रयोग गर्ने प्रेरणा दिएको छ । यस्तो यात्रा केवल मनोरञ्जनका लागि होइन, व्यक्तित्व विकास र नेतृत्व क्षमताको विकासका लागि पनि महत्वपूर्ण छ ।

हाइकिङले शारीरिक फाइदा मात्र पुर्याउँदैन, यसले जीवनलाई नयाँ दृष्टिकोण पनि दिन्छ । प्रकृतिको काखमा बिताएको समयले मानिसलाई सच्चा स्वतन्त्रताको अनुभूति गराउँछ । चिन्डे डाँडाको यो यात्रा केवल एक दिनको यात्रा थिएन, यो जीवनभर सम्झनलायक अनुभव बन्यो । ‘प्रकृतिमा पाइला चालेपछि मात्र हामीले सा“चो रूपमा आफूलाई भेट्न सक्छौं,’ यो भनाइ चिण्डेडा“डाको यात्रामा सहभागी युवाहरूको अनुहारमा प्रस्ट देखिन्थ्यो । विकल्प : एन अल्टरनेटिभले अघि सारेको यो यात्राको परिकल्पना वास्तवमै सराहनीय छ ।

यो यात्राले देखायो, जब मानिस प्रकृतिसँग संवाद गर्न थाल्छ, उसको जीवनमा एक नयाँ उज्यालो सुरु हुन्छ । हाइकिङ केवल शारीरिक यात्रा होइन,  यो आत्मा, मन, र प्रकृतिसँगको नजिकको सम्बन्ध हो । यो यात्रा हाम्रो व्यस्त दिनचर्याबाट समय निकालेर प्रकृतिसँग संवाद गर्ने एक अवसर थियो । विराटनगरका युवाहरूको यो प्रयासले स्थानीय पर्यटन प्रवर्धन गर्न पनि महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउने विश्वास छ । चिण्डे डाँडा कुनै साधारण स्थान होइन, यो मन र आत्मा दुबैलाई पोषित गर्ने एउटा स्थल हो । यो यात्रा सायद एउटा गन्तव्यतर्फको यात्रा थियो, तर अन्ततः यो आफ्नै भित्री संसारतर्फको यात्राजस्तो लाग्यो । 

यात्राको गहिरो अर्थ, महान् विचारक राल्फ वाल्डो इमर्सनले भनेझै, ‘जिन्दगी भनेको गन्तव्यमा पुग्नु होइन, यात्राको सुन्दरतामा रमाउनु हो ।’ चिण्डे डाँडाको यात्राले यो विचारलाई जीवन्त बनाएको छ । चिण्डे डाँडाको यो हाइकिङ केवल एक दिनको यात्रा थिएन, यो जीवनभरको स्मृति बन्यो । यस यात्राले युवाहरूलाई प्रकृतिसँगको सम्बन्धलाई नयाँ दृष्टिकोणले बुझ्न र जोगाउन प्रेरित गर्यो । विकल्प  एन अल्टरनेटिभ संस्थाको यो पहल केवल कार्यक्रममात्र थिएन, यो एक आन्दोलन थियो, प्रकृतिप्रतिको सम्मान र संरक्षणको आन्दोलन ।

महात्मा गान्धीले भनेका छन्, ‘हिंड्नु भनेको मानिसको सबैभन्दा प्राकृतिक र प्रभावकारी क्रियाकलाप हो ।’ यात्रामा सहभागी हरेक यात्रीले साधारणलाई जीवन्त बनाउन अग्रसर देखाउँछ । हाइकिङ केवल फिटनेसका लागि मात्र होइन, नेतृत्व विकास र आत्मविश्वास अभिवृद्धिका लागि पनि एक शक्तिशाली माध्यम हो । यात्राले यात्रीहरूलाई एकतामा बाँध्न सहयोग गर्छ । उकालो चढ्दाका कठिनाइहरू, एक अर्काप्रतिको सहयोग र नयाँ गन्तव्यमा पुग्दाको सामूहिक खुशीले यात्रीहरूलाई व्यक्तिगत मात्र होइन, सामूहिक उपलब्धिको महत्वसमेत बुझाउँछ ।

जसरी चिण्डे डाँडाको उचाइले मानिसलाई आत्मीय शिखरमा पुर्यााउँछ, यसले हरेक यात्रीलाई आफूभित्र रहेको साहस र क्षमता बुझ्न प्रेरणा दिन्छ । प्रकृतिसँगको यस्तो संवादले जीवनलाई अझ सरल, शुद्ध र सार्थक बनाउँछ । ‘हामी प्रकृतिको काखमा पाइला चाल्दै, आफ्नै अस्तित्वको गहिराइलाई पुनः खोज्छौं ।’ यो चिण्डे डाँडाको यात्राको सबैभन्दा महत्वपूर्ण पाठ हो । 

premkumarsah518@gmail.com