कोशी प्रदेशमा राज्यपक्षबाट हुने पीडित घटे, परिवारका सदस्यबाटै मारिए ३४ महिला

विराटनगर । कोशी प्रदेशमा राज्य पक्षबाट हुने मानवअधिकार उल्लङ्घनका घटनामा पीडितको संख्या कमी आएको छ । यसले विगत बर्षहरूको तुलनामा मानवअधिकारको प्रत्याभूतिमा सरकार केही संवेदनशील बनेको देखाएको छ ।

सन् २०२३ को तुलनामा सन् २०२४ मा कोशी प्रदेशमा राज्य पक्षबाट मानव अधिकारको अवस्थामा सुधार आएको अनौपचारिक क्षेत्र सेवा केन्द्र (इन्सेक) ले प्रकाशित गर्ने बर्ष पुस्तकको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ । 

सन् २०२३ मा कोशी प्रदेशमा राज्य पक्षबाट ११६ जना पीडित भएका थिए । तर इन्सेक कोशी प्रदेश मातहतका १४ जना जिल्ला प्रतिनिधिहरूले सन् २०२४ अर्थात् ०८० पुस १६ गतेदेखि ०८१ पुस १६ गतेसम्म अभिलेखीकरण गरेको घटनाको विवरण अनुसार भने यो अवधिमा ४१ जना मात्रै राज्य पक्षबाट पीडित बनेको उल्लेख छ ।

इन्सेकले हरेक बर्ष फागुन ७ गते प्रकाशन गर्ने मानव अधिकार बर्ष पुस्तकमा कोशी प्रदेशको मानव अधिकारको अवस्थाबारे बुधबार विराटनगरमा समीक्षा गर्दै तथ्याङ्क सार्वजनिक गरिएको हो । 

सन् २०२४ मा कोशी प्रदेशमा राज्यको नियन्त्रणका ६ जनाको मृत्यु भएको छ । राज्यको सुरक्षामा रहेकाहरूको शंकास्पद मृत्युले बाँच्न पाउने अधिकारमाथि भने गम्भीर प्रश्न चिन्ह खडा गरेको प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिएको छ । 

इन्सेक कोशी प्रदेश कार्यालयका प्रमुख मनोहरकुमार पोखरेलका अनुसार ५३ ओटा सूचकमार्फत गरेको विश्लेषणका आधारमा सन् २०२४ मा कोशी प्रदेशको मानव अधिकारको अवस्था खराव देखिएको बताए । 

सन् २०२३ मा ३३ दशमलव ३२ प्रतिशत मानव अधिकार उल्लङ्घन सूचकाङ्कमा रहेको कोशीको सन् २०२४ मा ३६ दशमलव १८ प्रतिशत सूचकाङ्क मूल्य  छ । 

सातवटा प्रदेशमा कोशी प्रदेशको अवस्था चौथो स्थानमा रहेको उनले बताए । तर कोशी प्रदेशभन्दा बागमती, मधेश, लुम्बिनी प्रदेशको मानव अधिकारको अवस्था खराब देखिएको पोखरेलले जानकारी दिए ।

यस वर्ष कोशी प्रदेशमा राज्य पक्षबाट गिरफ्तारीका घटनामा २, कुटपिटका घटनामा ४, कुटपिटबाट घाइते १, गोली प्रहारबाट घाइते ३, धारिलो हतियार प्रहारबाट ११, झडपमा प्रहरीको लठ्ठी प्रहारबाट ६ जना घाइते भएका छन् । सन् २०२४ मा भेला हुन पाउने अधिकारबाट कोशी प्रदेशमा ४ जना बञ्चित भएको जनाइएको छ ।

सन् २०२३ मा अन्य पक्षबाट महिला अधिकार हनन्का घटनामा ९ सय २६ जना र बाल अधिकारका घटनामा ३ सय ३६ जना पीडित भएकोमा सन् २०२४ मा महिला अधिकार हनन्का घटनामा १ हजार १ सय ४० जना र बाल अधिकारका घटनामा ३ सय ५२ जना पीडित भएका छन् । 

सन् २०२४ मा कोशी प्रदेशमा अन्य पक्षबाट भएका बाल अधिकारविरूद्धका घटनामा ३ सय ५२ जना पीडित भएका छन् । बलात्कारका घटनामा २२५, सामूहिक बलात्कारका घटनामा ३, यौन दुव्र्यवहारका घटनामा ९४, बाल विवाहका घटनामा ३, वेचविखनका घटनामा ५, शिक्षण संस्थामा दिइएको शारीरिक सजायका घटनामा ४, नवजात शिशु हत्यामा ६, अत्याचारका घटनामा १२ जना गरी ३ सय ५२ जना पीडित भएको जनाइएको छ ।

त्यसैगरी सन् २०२४ मा कोशी प्रदेशमा अन्य पक्षबाट मोसो दलेका घटनामा ३, कुटपिटबाट घाइते घटनामा ६, गोली प्रहारबाट घाइते २, बम विष्फोटबाट घाइते २, धारिलो हतियार प्रहारबाट घाइते १७ र झडपमा ३३ जना व्यक्ति घाइते भएको इन्सेकले अभिलेखिकरण गरेको हो ।

त्यस्तै अन्य पक्षबाट ३१ जनाको कुटपिट गरी हत्या भएको जनाइएको छ । बम विष्फोटमा २, सेवन गर्न दिइएको विषका कारण २ र धारिलो हतियार प्रहारबाट ३४ जनाको मृत्यु भएको जनाइएको छ । 
धम्कीका घटनामा ६ जना र जातीय विभेदका घटनामा ७ जना पीडित भएको इन्सेकले सन् २०२४ मा अभिलेखीकरण गरेको छ । 

परिवारका सदस्यबाटै मारिए ३४ महिला

राज्य पक्षबाट पीडित हुनेको संख्या घटे पनि सन् २०२४ मा कोशी प्रदेशमा अन्य पक्षबाट मानव अधिकार उल्लंघनका तथा ज्यादतिका घटनामा भने सन् २०२३ तुलनामा सन् २०२४ खराब देखिएको छ । 

यसको सवैभन्दा खराब उदाहरणका रूपमा सन् २०२४ मा कोशी प्रदेशमा आफन्त तथा परिवारजनबाटै व्यक्ति हत्याको घटना चिन्ताजनक रूपमा बढेको पाइएको हो ।

परिवारजनबाट ३४ जना महिला मारिएको इन्सेकका प्रलेख अधिकृत पुन्य पी अधिकारीले बताए । 

सवैभन्दा बढी उदयपुरमा ७ जना महिलाको हत्या भएको छ । झापामा ५, मोरङमा ४, इलाममा ३, तेह्रथुममा ३, सुनसरीमा ३, ओखलढुंगामा ३, पा“चथरमा २, भोजपुरमा १, सोलुखुम्बुमा १, संखुवासभामा १ र ताप्लेजुङमा १ जना महिलाको आफन्तजनबाट हत्या भएको जनाइएको छ ।

सन् २०२४ मा कोशी प्रदेशमा एक हजार १४० जना महिला पीडित भएका छन् । 

बलात्कारका घटनामा १७६, बलात्कारपछि हत्याका घटनामा २, बलात्कार प्रयासका घटनामा २०, कथित बोक्सी आरोप घटनामा २, दाइजो जनित हिंसाका घटनामा २, सामुहिक बलात्कार घटनामा १, अत्याचारका घटनामा १४, वैवाहिक बलात्कारका घटनामा ३, वेचविखनका घटनामा २, यौनजन्य साइवर अपराधका घटनामा १, घरेलु हिंसाका घटनामा ८८३ जना महिला पीडित भएका हुन् ।

कारागारमा दोब्बर कैदी

कोशी प्रदेशका १४ जिल्लाका कारागारमा कैदीबन्दीको संख्या दोब्बर अवस्थामा रहेको इन्सेकले जनाएको छ । १४ जिल्लाका कारागारको क्षमता ३ हजार १८४ रहेकोमा ती कारागारमा ६ हजार १७५ जना कैदीबन्दी राखिएको उल्लेख छ । त्यसैगरी बालसुधार गृह विराटनगरमा २ सय ४४ जना बालकलाई राखिएको जनाइएको छ ।

वातावरणीय स्वच्छतामा जोड

इन्सेकले सन् २०२५ को बर्षपुस्तकको मुख्य आलेख कोशी प्रदेशको सुनसरी–मोरङ औद्योगिक करिडोरका उद्योगका कारण उत्पन्न भएको वातावरणीय प्रदुषण र नागरिकको स्वच्छ वातावरणमा रहन पाउने अधिकारको सवालमा केन्द्रित गरेको इन्सेक कोशी प्रदेशका प्रमुख पोखरेलले बताए । 

जलवायु परिवर्तन, बढ्दो वातावरणीय प्रदूषण, मानव अधिकार र वातावरणको अधिकारलाई वर्ष पुस्तकमार्फत उठान गरेको जनाइएको छ । 

संविधानले प्रदान गरेको स्वच्छ वातावरणको हकसहित विश्वव्यापी रूपमा गम्भीर संकट परेका कारण वातावरणलाई विशेष आलेखमा समेटिएको हो ।

इन्सेकका अनुसार सन् २०२४ मा वायु प्रदुषण, पानीेको मुहान सुक्नु, बाढी पहिरोलगायत प्राकृतिक विपद्का कारण कोशी प्रदेशमा १८ हजार ५३२ जनाले बसाइसराइ गरेका छन् । 

कोशी प्रदेशमा भएका १ सय २६ ओटा इँटाभट्टा र १३ ओटा सिमेन्ट उद्योगका कारण वायु प्रदुषण हुने गरेको जनाइएको छ । 

प्रदेशभरी २४० वटा सार्वजनिक शौचालय रहेको जनाइएको छ । त्यस्तै ६७ प्रतिशत नागरिकमा पिउने पानीको पहुँच पुगेको इन्सेकले जनाएको छ ।